Akkamitti kompiitara keessan saffisaan akka hojjetu gootu?

Addunyaa dijitaalaa har’aa saffisaan hojjetu keessatti kompiitara suuta jedhu qabaachuun nama mufachiisuu fi oomishtummaa kee gufachiisuu danda’a. Kompitara keessan hojiif, bashannanaaf ykn lamaan isaaniif yoo fayyadamtan, sirni suuta jedhu muuxannoo keessan irratti dhiibbaa guddaa geessisuu dandaʼa.

Akka carraa ta'ee, ga'umsa kompiitara keessanii fooyyessuu fi saffisaan akka hojjetu gochuuf tarkaanfiiwwan fudhachuu dandeessan hedduutu jiru. Barreeffama kana keessatti maloota adda addaa kompiitara keessan saffisiisuu fi gahumsa waliigalaa isaa fooyyessuuf isin gargaaran qoranna.

Qabxiilee guguddoo tarreeffaman

• Seensa
• Kompitara keessan qulqulleessaa
• Faayilotaa fi sagantaalee hin barbaachifne balleessuu
• Qulqullina diskiin fi defragmentation hojjedhu
• Sagantaa jalqabbii bulchuu
• Sajoo raawwii kompiitara keessanii fooyyessuu
• Sajoo humnaa sirreessaa
• Mimoorii dhugaa (virtual memory) fooyyessuu
• Bu'aa mul'ataa hanqisi
• Qaamolee haardwaaraa fooyyessuu
• RAM dabalataa itti dabali
• Hard drive bakka buusuu ykn fooyyessuu
• Gara SSD tti ol guddisuu
• Yeroo hunda kompiitara keessan update fi kunuunsuu
• Sirna hojii fi sooftiweerii keessan yeroo yeroon eegaa
• Iskaaniin farra vaayirasii yeroo hunda hojjedhu
• Keessa kompiitara keessanii qulqulleessaa
• Goolaba
• Gaaffiiwwan gaafataman

1. Seensa

Kompiitaroonni sababa adda addaatiin yeroon darbaa deemuun saffisa isaanii hir’isuu danda’u, kanneen akka faayiloota yeroof kuufaman, sooftiweerii yeroon isaa darbe, qabeenya haardwaaraa daangeffame, ykn adeemsa duubaa garmalee.

Haa ta'u malee, tooftaa fi fooyya'iinsa sirrii ta'een kompiitara keessaniif ga'umsa guddisuu fi saffisa isaa guddisuu dandeessu. Mee malawwan bu'a qabeessa kompiitara keessan saffisaan akka hojjetu gochuuf gargaaran tokko tokko keessa haa lixnu.

2. Kompitara keessan qulqulleessuu

Faayilotaa fi sagantaalee hin barbaachifne balleessuu

Sababoonni jalqabaa kompiitara suuta jedhu tokko faayilootaafi sagantaaleen hin barbaachifne kuufamuu isaaniiti. Yeroo booda kompiitara keessan faayiloota yeroodhaaf turaniif, buufachuuwwan yeroon isaanii darbee fi aplikeeshiniiwwan itti hin fayyadamneen guutamuu dandaʼa.

Dhimma kana furuuf sagantaalee kana booda si hin barbaachifne ykn itti hin fayyadamne uninstall gochuudhaan jalqabi. Kompitara keessan irratti gara Control Panel ykn Settings deemuun gara kutaa "Add or Remove Programs" jedhutti qajeela. Appilikeeshiniiwwan haquu barbaaddan adda baasuun uninstall gochuu.

Qulqullina diskiin fi defragmentation hojjedhu

Disk cleanup fi defragmentation hojiiwwan suphaa barbaachisoo ta'anii fi ga'umsa kompiitara keessanii haalaan fooyyessuu danda'anidha. Qulqullinni diskiin faayiloota yeroof, faayiloota sirnaa fi deetaa hin barbaachifne biroo hard drive keessan irraa balleessuuf gargaara.

Gama biraatiin, defragmentation faayiloota ciccitaa ta'an hard drive keessan irratti irra deebi'ee qindeessa, kunis kompiitara keessan salphaatti fi saffisaan akka argatan taasisa. Hojiiwwan kana hojjechuuf, "Disk Cleanup" fi "Defragment and Optimize Drives" jedhu menu Jalqabaa ykn File Explorer keessatti barbaadi.

Sagantaa jalqabbii bulchuu

Kompiitarri keessan yeroo ibsitan sagantaalee hedduu ofumaan duubatti banuun qabeenya sirnaa barbaachisaa taʼe fayyadamuu dandaʼa. Yeroon kompiitara keessan jalqabuuf fudhatuu fi saffisa waliigalaa isaa sagantaalee eebba keessanii bulchuudhaan hir’isuu fi fooyya’uu danda’a.

Ctrl+Shift+Esc tuquudhaan, Bulchaa Hojii jalqabi, caancala "Jalqaba" filadhu, fi sagantaalee hin barbaachifne kamiyyuu ofumaan jalqabuu cufi.

3. Sajoo raawwii kompiitara keessanii fooyyessuu

Sajoo humnaa sirreessaa

Sajoo humnaa raawwii kompiitara keessanii irratti dhiibbaa guddaa geessisuu danda'a. Sajoo karoora humnaa keessanii sirreessuudhaan, saffisaafi deebii fooyya’aa ta’eef kompiitara keessan fooyyessuu dandeessu.

Filannoowwan humnaa Paanaalii To'annoo ykn Sajoo keessa jiran argachuun karoora raawwii gahumsa anniisaa caalaa dursa kennu filadhu. Saffisa gaarii argachuuf karoora "High performance" ykn "Balanced" filadhu.

Mimoorii dhugaa (virtual memory) fooyyessuu

Faayilli fuula, yeroo baay'ee yaadannoo dhugaa jedhamuun kan waamamu, akka dabalata yaadannoo fiizikaalaa (RAM) kompiitara kee keessa jiruutti hojjeta. Yeroo RAM xiqqaa qabdan, settings virtual memory fooyyessuudhaan saffisa kompitara keessanii fooyyessuu danda'a.

"This PC" ykn "My Computer" mirga cuqaasaa, "Properties" filadhaa, "Advanced system settings" filadhaa, "Advanced" tab filadhaa, achiis kutaa "Performance" keessatti "Settings" kan jedhu cuqaasaa. Kunis mimoorii dhugaa (virtual memory) ni fooyyessa.

Foddaa haaraa keessatti gara "Advanced" tab deemuun mata duree "Virtual memory" jalatti "Change" kan jedhu filadhaa. Hammi yaadannoo dhugaa asitti jijjiiramuu danda'a, ykn "System managed size" filachuun Windows akka siif bulchu gochuu dandeessa.

Bu'aa mul'ataa hanqisi

Mul'ataan kan nama gammachiisu ta'us, sochii qaamaa fi bu'aan mul'ataa tokko tokko qabeenya kompiitara keetii dhangalaasuun suuta akka hojjetu gochuu danda'a. Bu'aan mul'ataa kunniin raawwii fooyyessuuf hojii irraa oolchuu ykn hir'isuu danda'u.

"This PC" ykn "My Computer" mirga cuqaasuun, "Properties" filadhaa, "Advanced system settings" filadhaa, gara "Advanced" tab deemee, achiis kutaa "Performance" keessatti "Settings" kan jedhu cuqaasuun... qindaa’inoota bu’aa mul’ataa.

Filannoowwan akka "Ga'umsa gaariidhaaf sirreessuu" keessaa filachuu dandeessa ykn fuula "Bu'aa Mul'ataa" jalatti dandeessisuuf ykn hanqisuuf bu'aa addaa harkaan filachuu dandeessa.

4. Qaamolee haardwaaraa fooyyessuu

RAM dabalataa itti dabali

RAM gahaan dhabuun saffisa kompiitara keessanii irratti dhiibbaa guddaa geessisuu danda'a, keessumaa yeroo application qabeenya baay'ee barbaadan ykn hojii baay'ee hojjettan. RAM keessan fooyyessuudhaan gahumsa guddisuu mul'atu kennuu danda'a.

Gosaa fi dandeettii guddaa RAM inni deeggaru murteessuuf ibsa kompiitara keessanii ilaalaa. Moojuulota RAM walsimsiisan bitachuun akkaataa qajeelfama oomishtootaatiin fe'uu.

Hard drive bakka buusuu ykn fooyyessuu

Hard driven aadaa (HDD) saffisa sirna waliigalaa yeroo ilaallu qaruuraa barame ta’uu danda’a. Gahumsa fooyya'aa argachuuf HDD keessan solid-state drive (SSD) tiin bakka buusuuf yaadaa.

SSDn yeroo qaqqabummaa deetaa saffisaa fi saffisa dabarsuu ni dhiyeessu, kunis raawwii waliigalaa saffisaa ta'e argamsiisa. Hard drive kee isa jiru gara SSD tti clone godhi ykn bu'aa gaarii argachuuf sirna opereetiingii kee qulqulluu fe'uu raawwadhu.

Gara SSD tti ol guddisuu

Yoo kompiitarri keessan yeroo ammaa SSD qabaate, gara moodeela humna guddaa qabu ykn saffisaa ta'etti ol guddisuun daran saffisiisuu danda'a. SSDn dandeettii olaanaa qaban deetaa fi sagantaaleedhaaf bakka baay'ee siif kennu, kunis sirna kee irratti dhiibbaa xiqqaa fida.

NVMe (Non-Volatile Memory Express)-dandeessifame SSDwwan saffisaa saffisa dabarsuu deetaa baay'ee saffisaa fi deebii fooyya'aa ta'e ni kennu.

5. Yeroo hunda kompiitara keessan update fi kunuunsuu

Appilikeeshinii fi sirna hojii keessan haaromsi.

Raawwii fi nageenya gaarii ta’eef, sirna hojii (OS) fi application keessan yeroo hunda haaromsuun barbaachisaa dha. Fooyya'iinsi sirna hojii yeroo baay'ee citaa nageenyaa, fooyya'iinsa raawwii, fi sirreeffama dogongoraa of keessaa qaba.

Dabalataanis, sooftiweerii keessan fooyyessuudhaan, amaloota haaraa fi fooyya’iinsa taphattoota miidiyaa, suutaawwan waajjiraalee fi weeb biraawzarootaaf ta’an akka argattan isin taasisa.

Iskaaniin farra vaayirasii yeroo hunda hojjedhu

Infeekshiniin malware saffisaafi nageenya kompiitara keessanii irratti dhiibbaa hamaa geessisuu danda’a. Yeroo hunda antivirus scan gochuun software hamaa maashinii keessan irratti argamu kamiyyuu argachuu fi ofirraa baasuuf gargaara.

Appilikeeshinii farra vaayirasii amanamaa fayyadamuun sakatta'iinsa idilee saaguu. Dabalataanis, gochaalee daawwannaa nageenya qaban fudhadhaa, marsariitiiwwanii fi faayiloota shakkisiisaa ta’an irraa fagaadhaa, akkasumas yeroo dabalataa iimeelii banattan of eeggannoo godhaa.

Keessa kompiitara keessanii qulqulleessaa

Keessi kompiitara keessanii yeroon darbaa deemuun dafqaa fi xuriidhaan kan guutame taʼuu dandaʼa, keessumaa immoo fanjii, bakka qilleensaa fi bakka hoʼa itti baasan keessatti. Kuufamni kun qilleensa daangessuu, kompiitara keessan garmalee hoʼisuu fi saffisa isaa hirʼisuu dandaʼa.

Qilleensi akka gaariitti akka hin deemneef, yeroo hunda keessoo kompiitara keessanii buruushiin lallaafaa ykn qilleensa dhiibbaa qabuun qulqulleessuun dafqa dhabamsiisaa. Qulqulleessuun dura kompiitara keessan cufaatii of eeggannoo nageenyaa barbaachisu gochuu.

Keessa kompiitara keessanii qulqulleessaa

Keessi kompiitara keessanii yeroon darbaa deemuun dafqaa fi xuriidhaan kan guutame taʼuu dandaʼa, keessumaa immoo fanjii, bakka qilleensaa fi bakka hoʼa itti baasan keessatti. Kuufamni kun qilleensa daangessuu, kompiitara keessan garmalee hoʼisuu fi saffisa isaa hirʼisuu dandaʼa.

Qilleensi akka gaariitti akka hin deemneef, yeroo hunda keessoo kompiitara keessanii buruushiin lallaafaa ykn qilleensa dhiibbaa qabuun qulqulleessuun dafqa dhabamsiisaa. Qulqulleessuun dura kompiitara keessan cufaatii tarkaanfiiwwan nageenyaa barbaachisan fudhadhaa.

6. Xumura

Xumura irratti, kompiitara suuta jedhu fayyadamuun nama aarsuu danda’a, garuu wantoota saffisiisuu fi ga’umsa isaa fooyyessuuf gochuu dandeessan tokko tokko jiru. Saffisa fi deebii kompiitara keetii baay'ee guddisuu dandeessa, kan kompiitara kee isa qulqulleessuun, qindaa'inoota raawwii fooyyessuudhaan, qaamolee haardwaarii fooyyessuudhaan, fi fooyya'iinsa idilee fi suphaa raawwachuudhaan.

Tooftaalee kana maashinii mataa keessanii fi barbaachisummaa keessaniif sirreessuu yaada keessa galchaa. Fooyya'iinsa kana bakka jiruun muuxannoo kompiitaraa sirriifi gammachiisaa ta'e ni qabaatta.

Gaaffiiwwan Gaafatamtootaa (Gaaffiiwwan Yeroo Irra Deebi’anii Gaafataman)

1. Kompitara tokko saffisaan akka hojjetu gochuuf yeroo hangamii fudhata?

Yeroon kompiitara keessan saffisaan akka hojjetu gochuuf fudhatu wantoota adda addaa irratti hundaa’a, kanneen akka haala amma kompiitara keessanii, fooyya’iinsa hojiirra oolchitanii fi fooyya’iinsa haardwaarii isin raawwattan.

Fooyya’iinsi tokko tokko saffisaan hojjetamuu kan danda’u yoo ta’u, fooyya’iinsi haardwaarii yeroo fi ogummaa teeknikaa dabalataa barbaadu ta’a.

2. RAM koo fooyyessuu qofaan kompiitara koo ni saffisiisaa?

RAM dabalataa dabaluudhaan ga'umsa kompiitara keessanii fooyyessuu danda'a, keessumaa yeroo application fi hojii keessaniif memory gahaa hin qabne.

Haa ta'u malee, RAM fooyyessuu qofti dhimmoota saffisa waliin walqabatan hunda furuu dhiisuu danda'a, yoo wantootni biroo kan akka hard drive suuta jedhu ykn sooftiweerii yeroon isaa darbees suuta jechuuf gumaachaa jiru ta'e.

3. Yeroo meeqa keessaa kompiitara koo qulqulleessuu qaba?

Naannoo fi itti fayyadama irratti hundaa’uun ji’a sadii hanga ja’aatti keessoo kompiitara keessanii qulqulleessuun ni gorfama.

Yoo dafqi garmalee walitti qabamuu hubatte ykn kompiitara keessan garmalee ho'uu yoo jalqabe, yeroon isaa gadi fageenyaan qulqulleessuu akka ta'e agarsiisa gaarii dha.

4. Maallaqa osoo hin baasin kompiitara koo saffisaan akka hojjetu gochuu nan danda'aa?

Eeyyee, maallaqa osoo hin baasin saffisa kompiitara keessanii fooyyessuuf optimizations hedduu hojiirra oolchuu dandeessu. Isaan keessaa kompiitara keessan qulqulleessuu, qindaa’ina raawwii hojii fooyyessuu fi suphaa sooftiweerii yeroo hunda gochuu kan dabalatudha.

Haa ta'u malee, fooyya'iinsi haardwaaraa kan akka RAM dabalataa dabaluu ykn SSD irratti fooyyessuu invastimantii maallaqaa barbaadu danda'a.

5. Qaamolee keessoo kompiitara koo qulqulleessuun balaa qabaa?

Akka idileetti keessa kompiitara keessanii qulqulleessuun nageenya kan qabu ta'us, ammas of eeggannoo gochuu fi of eeggannoo nageenyaa sirrii ta'e hordofuu qabdu.

Qulqulleessuun dura kompiitara keessan cufamee fi pilaajii irraa hiikamuu isaa mirkaneessi, meeshaalee fi meeshaalee qulqulleessituu sirrii ta’an fayyadamaa. Yoo adeemsa kana irratti mirkanaa'aa hin taane ykn sitti hin tolle ogeessa leenji'e waliin haasa'uun gaariidha.